KANATLI YETİŞTİRİCİLİĞİ
(TÜRKİYE VE DÜNYADA KANATLI SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU)
1. Kanatlı sektörü ile ilgili üretim, tüketim ve istihdam
Kanatlı sektörümüzün yaygınlaşması ve geliştirilmesi, Bakanlığımız tarafından 1970 ve
1980’li yıllarda kurulan kanatlı üretim-araştırma kurumları ile uygulamaya konulan Kaynak
Kullanımı Destekleme Fonu sayesinde sağlanmıştır. Üretim ve tüketim artırılmış, büyük kanatlı
entegre firmalarının sektöre girmeleri özendirilerek yıllık cirosu yaklaşık 4,5 milyar dolar olan ve
aileleri ile birlikte 2 milyon kişinin geçimini temin ettiği endüstriyel bir faaliyet alanı haline gelmesi
sağlanmıştır.
FAO 2008 yılı verilerine göre; Dünya’da 77.618.840-ton tavuk eti üretimi, 61.202.387 ton tavuk
yumurtası üretimi yapılmıştır. Dünya üretimi ile kıyaslandığında Ülkemiz, tavuk eti ve tavuk
yumurtası üretiminin her birinde 11. sırada yer almıştır. FAO 2009 yılı verilerine göre ise
Ülkemiz; dünyada tavuk eti üretiminde 10. sırada, yumurta üretiminde ise 11. sırada yer almıştır.
Kanatlı sektöründe 2010 yılı verilerine göre; Toplam 10.410 kuluçkahane, kombina-kesimhane,
damızlık, etlik ve yumurtacı işletme mevcuttur. Üretim işletmelerinde 1.657 damızlık kümes,
11.623 ticari etlik kümes, 3.162 ticarî yumurtacı kümes olmak üzere toplam 16.442 adet kümes
bulunmaktadır. Mevcut işletme ve kümeslerde kapasite kullanım oranının %80-85 civarında
olduğu tahmin edilmektedir.
Kuluçkahane
(Adet)
Kombina ve
Kesimhane
Damızlık
(Adet)
Ticari Etlik
(Adet)
Ticari
Yumurtacı
(Adet) Toplam(Adet)
Damızlık (Adet)
Ticari
Etlik(Adet)
Ticari
Yumurtacı(Adet) Toplam(Adet)
TUİK verilerine göre 2002 yılında 726.607- ton olan toplam kanatlı eti üretimi 2009
yılında toplam 1.323.625 tona çıkartılmıştır. Nüfusun 72.560.000- kişi olduğu dikkate
alındığında; 2009 yılında kişi başına yaklaşık 17,104 kg/yıl kanatlı eti tüketimi
gerçekleşmiştir (2002 yılında kişi başı tüketim 10,490 kg dır).
TUİK verilerine göre 2002 yılında 11.555.000.000-adet olan yumurta üretimimiz, 2009 yılında
13.838.000.000- adet olarak gerçekleşmiştir. TUİK verilerine göre 2009 yılı kişi başı yumurta
tüketimi yumurta ihracat rakamları düşüldükten sonra 174 adet olarak gerçekleşmiştir.
YIL
ÜRETİM TÜKETİM
(Yumurta Milyon
Adet)
Kanatlı
Eti(Ton) Nüfus
Yumurta
(Adet/Kişi
Kanatlı Eti
(Kg/kişi)
Not:2010 yılı üretim rakamları, ticari kanatlı işletmelerinde üretilen tavuk eti ve yumurta üretim değerlerini kapsar.
Köy Tavukçuluğu verileri ilave edilmemiştir
Üretim değerlerinden görüldüğü üzere 2002-2009 yılları arasında kanatlı eti üretimi %82,
yumurta üretimi ise %20 artmıştır. Ülkemiz kanatlı eti ve yumurtası üretiminde kendine yeter
olup, üretim fazlasını ihraç etmektedir.
2. İhracat
Kanatlı eti ve sakatatı ihracatımız 2002 yılında 19.642 ton iken 2010 yılında ileri işlenmiş
kanatlı eti ile birlikte 151.243 ton olarak gerçekleşmiştir.
2002 yılında sofralık ve damızlık /kuluçkalık toplam yumurta ihracatımız 31.900.693 adet iken
2010 yılında bu rakam 2.213.365.000- adet olmuştur. İhracat rakamlarından görüldüğü üzere
2002-2010 yılları arasında kanatlı eti ve sakatatı ihracatı % 670, yumurta ihracatı ise % 6838
artmıştır.
YIL Sofralık Damızlık Toplam
2002 13.405.174 18.495.519 31.900.693
2003 75.634.913 48.430.617 124.065.530
2004 123.289.304 54.216.888 177.506.192
2005 105.274.000 67.211.863 172.485.863
2006 256.625.000 42.176.597 298.801.597
2007 760.023.000 40.000.000 800.023.000
2008 1.229.170.000 135.400.000 1.364.570.000
2009 1.005.307.000 186.155.000 1.191.462.000
2010 2.115.859.000 97.506.000 2.213.365.000
Tavuk Eti Hindi
Eti
Tavuk
Ayağı
İleri
İşlenmiş
Kanatlı eti
Toplam
2002 6.252 695 12.695 19.642
2003 8.547 805 15.818 25.170
2004 11.096 615 17.339 29.050
2005 27.278 1.929 15.767 44.974
2006 20.411 420 18.979 39.810
2007 24.775 808 26.174 51.758
2008 47.895 1.297 30.660 79.852
2009 81.632 953 32.511 115.096
2010 104.106 1.036 35.232 10.869 151.243
3. İthalat
Ülkemiz kanatlı eti ve yumurtası üretiminde kendine yeter durumda olduğu halde, kanatlı
damızlık (GPS ve PS) materyal bakımından dışa bağımlılığı devam etmektedir. Yıllara göre
ithalat miktarları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Tablo incelendiğinde ithalatın, et ve yumurta
tavukçuluğunda damızlık yumurta ile damızlık civciv şeklinde gerçekleştiği, hindi üretiminde ise
kuluçkalık yumurta şeklinde gerçekleştiği görülmektedir.
Etçi
Damızlık
Civciv
İthalatı
Etçi
Damızlık
Yumurta
İthalatı
Yumurtacı
Damızlık
Civciv
İthalatı
Damızlık
Hindi
Civciv
İthalatı
Kuluçkalık
Hindi
Yumurtası
İthalatı
2002 1.453.576 11.007.690 490.894 23.597 1.848.000
2003 1.167.285 9.744.434 445.014 31.416 4.785.200
2004 1.120.239 10.399.366 464.456 25.700 6.519.200
2005 845.378 11.599.355 469.364 30.600 4.985.120
2006 1.174.122 4.276.901 499.270 0 3.236.900
2007 1.027.207 5.784.689 379.822 0 5.039.815
2008 1.729.310 5.077.858 525.082 14.560 4.745.135
2009 1.796.766 5.961.154 574.258 7.480 3.694.168
2010 2.850.263 5.952.899 732.571 16.870 5.233.242
